Merkez yöre olan Dersim ve Bingölde (Çewlıg) ve sınır bölgelerinin bazı kazalarında, mesela Zara, Siverek ve Vartoda öncelikle Zazaca konuşulur. Zazaca dil bölgesinde Kurmanci (Kürtçe) ile Türkçe de konuşulmaktadır.
Dr. Zülfü SELCAN
1. Dil bölgesi
Zaza Dilinin (geleneksel olarak) konuşulduğu bölge, Doğu Anadolunun Kuzey Fırat yöresinde olup, 37,8°- 42° enlem ile 37,8°- 40° paralelleri arasında birleşik bir bölge oluşturur. Yayılma alanı kuzey batıda Zarayı (Sivas), batıda Çemişgezeği (Dersim /Tunceli), güneyde Sivereki (Urfa), güney doğuda Mutki ile Tatvanı (Bitlis), doğuda Varto/Gımgım (Muş) ile Hınısı (Erzurum), kuzeyde ise Tercan ile Çayırlıyı (Erzincan) kapsar (harita 1, 2). Merkez yöre olan Dersim ve Bingölde (Çewlıg) ve sınır bölgelerinin bazı kazalarında, mesela Zara, Siverek ve Vartoda öncelikle Zazaca konuşulur. Zazaca dil bölgesinde Kurmanci (Kürtçe) ile Türkçe de konuşulmaktadır.
Kazakistanda da Zazaca konuşulmaktadır. Stalin yönetimi döneminde Orta Asyaya sürgün edilen halk gurupları arasında, Batumlu (Gürcistan) birçok Zaza ailesi de vardı; bunlar da 1944 de Cambulda iskân edildi. Verilen haberlere göre bunlar (tahm. 10 000) dilini ve kültürünü muhafaza etmiştir. Zazaca konuşanların sayısı hakkında kesin bir istatistik yoktur. Türk nüfus sayımlarında ana dili hakkındaki bilgiler ise gerçeği yansıtmayıp güvenilir değildir. 1981 nüfus sayımına dayanarak yaptığım tahmine göre, dil bögesi ile metropolleri göz önüne alarak, konuşanların sayısının 3 milyona kadar olması gerekir.
İşçi göçü (1964-1974) ve politik sürgünle (1981 askeri darbesinden sonra) Birçok Zaza Batı Avrupa devletlerine geldi: Almanya, Avusturya, İsviçre, Hollanda, Belçika, Fransa ve İsveç. Avrupada yaşıyan Zazaların çoğunluğu Almanyada yaşamaktadır (tahm. 250 000). Berlinde ki sayısı tahminen 10 000 cıvarında olması gerekir; Almanyanın diğer bazı büyük şehirleri ile İsviçrenin sınır şehri Baselda2 da durum benzer şekildedir.
