Dr. Zülfü Selcan
1. Zazaca Alfabe
Burada açıklanan alfabe, yazarın, Zaza Dili’nin diyalektolojik farklılığının, çeşitli bölgelerden
derlenen dil kayıtlarına göre fonolojide incelenmiş olan bilimsel Grammatik der Zaza
Sprache [Zaza Dili’nin Grameri]’ne dayanıyor. Aynı zamanda T. L. Todd’un grameri de
gözönüne alınıyor (A Grammar of Dimli).
Zaza Dili’nin iki ana lehçesi vardır: Kuzey Lehçesi (KL), Güney Lehçesi (GL). Her iki ana
lehçe çeşitli şivelere ayrılır.
Bu alfabe bilimsel gramerlerin bir sonucu olup Kuzey ve Güney Lehçesinin ortak yazımının
temelini oluşturmaktadır. Temel prensip şudur: Zaza Dili’nin fonolojik sistemine dayanan bir
alfabe, yabancı dillerden taklit edilenlerden daha önceliklidir. Yabancı dillerden alınan bazı
harfler Zaza Dili’nın fonolojik sistemine aykırı olduğundan, telafuzu ve yazılı kullanımı
zorlaştırıyor.
Onun için önünüzdeki bu alfabe, Zaza Dili’nin fonolojik kurallarına, hem Kuzey Lehçesinde,
hem de Güney Lehçesinde, uygundur.
Zaza Alfabesi, 8’i sesli ve 24’ü sessiz olan 32 temel harften ibarettir:
a, b, c, ç, (ḉ), d, e, ê, f, g, h, (ḥ), ı, i, k, (ḳ), l, m, n, o, p, (ṗ), q, r, (ṙ), s, ş, t, (ṭ), u, ü, v, w,
x, ẋ, y, z, ẓ
Bunlar şeklen iki gruba ayrılabilir: basit harfler, diakritik işaretli olan harfler. Bilimsel Zaza
Alfabesi’nde bileşik harfler yoktur. 23 harf Türkçe’deki gibi telafuz edilir:
a, b, d, e, f, g, h, ı, i, k, l, m, n, o, p, r, s, ş, t, u, ü, v, ẋ, y, z, ẓ
Geriye kalan harfler telafuz ve kullanım bakımından aşağıda açıklanacaktır.
Açıklama:
Zazacanın bilimsel alfabesi ile taklit alfabeler ayırdedilmelidir.
Zazacada konuşulan ṗ, ṭ, ḳ, ẋ, ü Kürtçe alfabede yanlış yazılıyor.
Misal:
ṗêl yerine pêl, ṭol yerine tol, ḳal yerine kal,
aẋa yerine axa, saṙe yerine sarre, lüye yerine luye … gibi.
