Zonê Zazaki de hata nıka edebiyatê qesey kerdene, yanê edebiyato vate, pil ra ve qıẓi, az ve az vaẓiyo, hata na çaẋ amo. Na edebiyato vate de sanıki, lawıki, mesele u mertali, qese u qesê vırênu ve zovina qesey kerdis u movet kerdis tore ve tore vaẓinê.
Zılfi Selcan
Not:
Bu makale ilk olarak 1983’te Hêvi dergisinde yayınlandı: Hêvi, 1 (Paris 1983), 83-106. O tarihten günümüze kadar Zaza Halkının dili, tarihi ve edebiyatının araştırılmasında epey ilerleme oldu. Bilimsel çalışmalarla bilgi seviyesinin artması üzerine, ilk yayın şeklinde Zaza Halkının kimliğiyle ilgili etnik, kültürel ve siyasi kavramlarda, o dönemin bilgi eksikliğinden dolayı yapılan hataları düzeltildi ve Zaza Dilinin Bilimsel Grameri ve Alfabesi ile imla kurallarına göre güncelleştirildi.
Mamekiye, 18.12.2016, Copyright ©: Z. Selcan.
Her çiyo ke wertê mıleti de eve qesey kerdene vaẓino (edebiyat), kay beno, eve bera pi u kalıku devam keno, cı ra folklor vaẓino. Bera pi u kalıku ki hê ve hê ama, resta pê. Naê ra gore folklorê Zazay ve ho, tarıxê mıletê Zazay ano ra zon. Tarıxê mıletê Zazay de teyniya folklorê Zazay nêkoto ra destê dısmênun u zorbazu, iyê ke wasto ke Zazaunê mêrxasu eve zorê çeke, eve adır u kıle, bınê bandıra ho kerê.
Tarıxê Mıletê Zazay de her hadiseo sosyal, herv bo, pêrodaisê aşiru bo, haskerdene bo, qewẋa Tırkun u Zazau (Kırmancu) bo, pêro lawıkun u , şüarun u sanıku de yenê ra zon, vaẓinê, qesey benê. Nae ra gore her hadiseo sosyal, qız ra ve pil, ẓê ayney edebiyat de oseno. Na folklor u edebiyat de mılet rınd u qolae, rast u ẋeletiye, cüamerdêni u bêbextiye, haq u neqe, çiyo hewl u geves, eve usılê şinat u estetiki ano têverver. Sanıkun u destanun u meselun u qesunê vırênu de her tım na yena ra zon. Edebiyato vate de her waxt pêguretena çiyê rınd u rasti ve yê haq u neqi ra vaẓinê. Heto haq dayima kuno ra hetê neqi ser, sono reseno mırodê ho. Pêrodaisê ke verva zulım u zorbaẓiya xain u dısmêni bena, folklorê Zazay de zof estê. Pêrodaisê nianêni lawıkun u sanıku de vaẓinê ke, mıletê Zazay tarıxê ho de se kerdo se nêkerdo, se vato se nêvato, çı wasto, çı nêwasto pêro te de beno eskera. Mıletê Zazay tarıxê ho de çıturi seweta serbestiya ho dısmênê zalım u goneweri de do pêro, lez kerdo, folklor u edebiyatê Zazay de veẓino meyda, beno arêze. Her çıqaş ke folklorê Zazay xelê zengino, hata nıka keşi bıne ra arênêkerdo, pêser nêardo. Kolonialistunê Tırki nêverdo ke mıletê Zazay çımunê ho wekero, ho ser urzo. İne her cıqaşi ke mıletê Zazay kerd bınê bandıra ho, hama besenêkerd ke zon u kultur u folklorê ey ki werte ra wedarê. Dısmêno xain nae rınd zoneno ke, eve siyasetê asimilasyoni pesew u peroz gureêno ke, folklorê ma ki ma dest ra bıcêro. İne xelê zerar da ve kulturê Zazay, ẋezna kulturi ra xelê çi telef kerd, kerd vindi. Cokao ke, ma gune qıymetê folklorê ho, niya ra tepiya daina rınd bızonime. Her çiyê folklorio ke kuno ra ma dest, top kerime, bınoşime, vindbiyaene ra bıxelesnime.
Zonê Zazaki de hata nıka edebiyatê qesey kerdene, yanê edebiyato vate, pil ra ve qıẓi, az ve az vaẓiyo, hata na çaẋ amo. Na edebiyato vate de sanıki, lawıki, mesele u mertali, qese u qesê vırênu ve zovina qesey kerdis u movet kerdis tore ve tore vaẓinê.